Mukbang lợi hại: Lợi ích ảo hay hại sức khỏe?

“Mukbang” – trào lưu ăn uống trực tuyến đã làm mưa làm gió trên mạng xã hội trong suốt một thập kỷ qua. Từ những video giải trí đơn thuần, mukbang dần trở thành một “món ăn tinh thần” không thể thiếu của nhiều người. Tuy nhiên, đằng sau sự hấp dẫn đó, những hệ lụy tiềm ẩn đối với sức khỏe thể chất và tinh thần đang dần lộ diện. Vậy, “mukbang” thực sự là “liều thuốc” tinh thần hay là “quả bom” hẹn giờ cho sức khỏe?

Mukbang Là Gì? “Cơn Sốt” Đến Từ Đâu?

Mukbang, một từ ghép tiếng Hàn Quốc giữa “meokneun” (ăn) và “bangsong” (phát sóng), mô tả hiện tượng người phát trực tiếp cảnh ăn uống với số lượng lớn, thường kèm theo âm thanh ASMR và tương tác trực tiếp với khán giả. Khởi nguồn từ Hàn Quốc, mukbang nhanh chóng lan rộng ra toàn cầu, đặc biệt phổ biến trên các nền tảng như YouTube, TikTok và Twitch.

Ban đầu, mukbang được xem là một hình thức giải trí mới lạ, đáp ứng nhu cầu kết nối xã hội ảo, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 khiến nhiều người cảm thấy cô đơn và bị cô lập. Việc xem người khác ăn uống ngon miệng, trò chuyện vui vẻ có thể mang lại cảm giác thư giãn, giảm căng thẳng và thậm chí kích thích cảm giác thèm ăn.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của mukbang cũng kéo theo những lo ngại về tác động tiêu cực của nó đối với sức khỏe cộng đồng. Các nhà khoa học bắt đầu đặt câu hỏi về ảnh hưởng của việc thường xuyên tiếp xúc với hình ảnh ăn uống quá độ, đặc biệt là đối với giới trẻ – đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi các xu hướng trên mạng xã hội.

Một nghiên cứu mới được công bố trên Tạp chí Nghiên cứu Y học Internet (JMIR) đã phân tích một cách có hệ thống tác động của mukbang đối với sức khỏe thể chất và tinh thần. Nghiên cứu này tổng hợp 53 công trình nghiên cứu từ nhiều quốc gia khác nhau, cung cấp một cái nhìn toàn diện về hiện tượng mukbang.

Mặt Tích Cực: Giảm Cô Đơn, Kích Thích Thèm Ăn

Nghiên cứu cho thấy, đối với một số người, đặc biệt là những người sống một mình hoặc đang gặp khó khăn về tâm lý, việc xem mukbang có thể mang lại những lợi ích nhất định.

• Giảm cảm giác cô đơn: Mukbang tạo ra một không gian ảo, nơi khán giả có thể cảm thấy kết nối với người phát sóng và những người xem khác.
• Tăng cảm giác gần gũi và kết nối xã hội: Việc chia sẻ trải nghiệm ăn uống, trò chuyện và tương tác trong các buổi phát sóng mukbang có thể giúp giảm bớt cảm giác cô lập và tạo ra cảm giác thuộc về một cộng đồng.
• Kích thích thèm ăn: Một số bệnh nhân chán ăn (anorexia nervosa) cho biết họ cảm thấy thèm ăn trở lại nhờ xem người khác ăn uống một cách ngon miệng.

Mặt Tiêu Cực: Ăn Uống Vô Độ, Ám Ảnh Hình Thể

Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra những tác động tiêu cực tiềm ẩn của mukbang, đặc biệt là khi tiếp xúc thường xuyên với nội dung này.

• Gia tăng hành vi ăn uống không kiểm soát: Việc xem người khác ăn uống quá nhiều có thể kích thích ham muốn ăn uống và dẫn đến việc ăn uống vô độ, đặc biệt là đối với những người có xu hướng ăn theo cảm xúc.
• Tạo ra kỳ vọng sai lệch về khẩu phần ăn: Mukbang thường xuyên hiển thị những khẩu phần ăn khổng lồ, có thể khiến người xem có cái nhìn sai lệch về lượng thức ăn cần thiết cho cơ thể, dẫn đến việc ăn quá nhiều.
• Thói quen ăn theo cảm xúc (emotional eating): Mukbang có thể khuyến khích việc sử dụng thức ăn như một công cụ để giải tỏa cảm xúc tiêu cực, dẫn đến thói quen ăn uống không lành mạnh.
• Nguy cơ bắt chước các hành vi ăn uống thiếu khoa học: Khán giả, đặc biệt là giới trẻ, có thể bắt chước các hành vi ăn uống cực đoan, thiếu khoa học từ các video mukbang, dẫn đến béo phì, rối loạn chuyển hóa và các vấn đề sức khỏe khác.
• Ám ảnh hình thể và rối loạn ăn uống: Việc so sánh bản thân với hình ảnh “hoàn hảo” của những người phát sóng mukbang có thể dẫn đến ám ảnh hình thể, tự ti về ngoại hình và thậm chí là rối loạn ăn uống.

Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất của mukbang là sự xuất hiện của những nội dung “biến tướng”, chạy theo lượt xem bằng cách ăn uống cực đoan, tiêu thụ thức ăn cay nóng quá mức, ăn số lượng khổng lồ trong thời gian ngắn hoặc phối hợp với các thử thách nguy hiểm.

Những nội dung này không chỉ gây hại cho sức khỏe của người thực hiện mà còn tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực đến khán giả, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên. Việc tiếp xúc với những hình ảnh ăn uống “biến thái” có thể dẫn đến những hành vi ăn uống không lành mạnh, thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng.

Trước những tác động phức tạp của mukbang, cần có những giải pháp đồng bộ từ nhiều phía để giảm thiểu những tác động tiêu cực và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

• Tăng cường giáo dục truyền thông số: Trang bị cho người dùng, đặc biệt là người trẻ, kỹ năng phân tích, nhận diện nội dung có hại liên quan đến ăn uống trên mạng. Giúp họ hiểu rõ hơn về những rủi ro tiềm ẩn của việc tiếp xúc với nội dung mukbang cực đoan.
• Áp dụng cảnh báo sức khỏe: Các nền tảng phát trực tuyến nên cân nhắc hiển thị cảnh báo hoặc thông tin sức khỏe đi kèm video mukbang có nội dung cực đoan. Điều này giúp người xem nhận thức rõ hơn về những nguy cơ tiềm ẩn và có những lựa chọn sáng suốt hơn.
• Hợp tác liên ngành: Các nhà tâm lý, bác sĩ dinh dưỡng, chuyên gia truyền thông cần phối hợp nghiên cứu thêm và xây dựng hướng dẫn phù hợp. Điều này giúp đưa ra những khuyến nghị dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn, phù hợp với từng đối tượng người dùng.
• Cung cấp dịch vụ hỗ trợ tâm lý: Đặc biệt cho những người bị ảnh hưởng tiêu cực từ nội dung mukbang như rối loạn ăn uống hoặc lo âu xã hội. Việc cung cấp dịch vụ hỗ trợ kịp thời có thể giúp họ vượt qua những khó khăn và xây dựng những thói quen ăn uống lành mạnh hơn.

Mukbang không xấu, nhưng khi vượt quá giới hạn, nó có thể để lại những hậu quả không thể xem nhẹ. Vì vậy, hãy là một người xem thông thái, biết chọn lọc nội dung và bảo vệ sức khỏe của bản thân.