Paracetamol: Nguy cơ tổn thương gan & cách dùng an toàn

Bạn có thường xuyên tìm đến paracetamol mỗi khi đau đầu, nhức mỏi? Liệu bạn đã thực sự hiểu rõ về loại thuốc giảm đau, hạ sốt “quốc dân” này? Một câu chuyện đáng báo động về một Việt kiều đã vô tình “tàn phá” lá gan của mình trong suốt 20 năm chỉ vì thói quen sử dụng paracetamol sai cách sẽ khiến bạn phải giật mình. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tác hại tiềm ẩn của việc lạm dụng paracetamol và cách sử dụng thuốc an toàn để bảo vệ sức khỏe lá gan.

Sự Thật Đáng Sợ: Lạm Dụng Paracetamol Nguy Hiểm Hơn Bạn Tưởng

Câu chuyện về nữ Việt kiều trên là một lời cảnh tỉnh sâu sắc. ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, Phó Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Phương Đông (Hà Nội), người trực tiếp thăm khám cho bệnh nhân, đã không khỏi sửng sốt khi phát hiện chỉ số men gan của bà tăng vọt, tương đương với người nghiện rượu lâu năm.

Nguyên nhân được tìm ra là do thói quen sử dụng paracetamol kéo dài suốt 20 năm để đối phó với những cơn đau đầu. Từ liều lượng ban đầu chỉ 2 viên/ngày, bà dần tăng lên 6 8 viên/ngày mà không hề biết rằng mình đang “bức tử” lá gan từng ngày. Bác sĩ Mạnh đã phải thốt lên: “Dùng 6–8 viên paracetamol mỗi ngày suốt hai chục năm thì hại gan chẳng kém gì uống 1 lít rượu mỗi ngày”.

Trường hợp này cho thấy sự chủ quan và thiếu kiến thức về sử dụng thuốc có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là với lá gan – cơ quan quan trọng đảm nhận chức năng giải độc cho cơ thể.

Paracetamol (acetaminophen) là một loại thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến, được đánh giá là an toàn nếu sử dụng đúng liều lượng và theo hướng dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng kéo dài có thể gây ra những tổn thương gan nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến suy gan cấp và tử vong.

Cơ Chế “Phá Gan” Của Paracetamol

Khi vào cơ thể, paracetamol được chuyển hóa qua gan. Khoảng 4% lượng thuốc biến thành một chất độc tên là N acetyl p benzoquinonimin (NAPQI). Ở liều điều trị, NAPQI được trung hòa nhờ glutathione – một chất chống oxy hóa tự nhiên của cơ thể.

Tuy nhiên, khi dùng liều cao hoặc kéo dài, lượng glutathione không còn đủ để trung hòa NAPQI, dẫn đến chất độc này tích tụ và phá hủy tế bào gan. Đây chính là cơ chế gây độc gan của paracetamol.

Nguy Cơ Tiềm Ẩn Từ Thói Quen Tự Điều Trị

Sự tiện lợi và dễ dàng tiếp cận của paracetamol khiến nhiều người có thói quen tự điều trị các cơn đau nhức thông thường mà không tham khảo ý kiến bác sĩ. Điều này vô tình dẫn đến việc sử dụng thuốc quá liều hoặc kéo dài, làm tăng nguy cơ tổn thương gan.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ ngộ độc paracetamol:

• Bệnh gan: Người có bệnh gan sẵn có sẽ dễ bị tổn thương gan hơn khi sử dụng paracetamol.
• Nghiện rượu: Rượu làm giảm lượng glutathione trong cơ thể, khiến gan dễ bị tổn thương hơn bởi NAPQI.
• Suy dinh dưỡng: Suy dinh dưỡng cũng làm giảm lượng glutathione, làm tăng nguy cơ ngộ độc paracetamol.
• Sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc chứa paracetamol: Nhiều loại thuốc cảm cúm, thuốc giảm đau kết hợp có chứa paracetamol. Việc sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc này có thể dẫn đến quá liều paracetamol mà người dùng không hề hay biết.

Triệu chứng ngộ độc paracetamol có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ tổn thương gan. Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng thường mơ hồ và dễ bị bỏ qua, bao gồm:

• Đau bụng
• Buồn nôn, nôn mửa
• Chán ăn
• Mệt mỏi
• Da tái xanh

Khi tình trạng ngộ độc trở nên nghiêm trọng hơn, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Vàng da, vàng mắt
• Đau hạ sườn phải
• Rối loạn ý thức
• Xuất huyết dưới da
• Suy gan cấp

Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân bị ngộ độc paracetamol, hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Hướng Dẫn Sử Dụng Paracetamol An Toàn: “Khắc Cốt Ghi Tâm”

Để sử dụng paracetamol an toàn và hiệu quả, hãy tuân thủ những nguyên tắc sau:

Liều Lượng Paracetamol Khuyến Cáo

• Người lớn: Không vượt quá 4.000 mg/ngày, chia thành các liều nhỏ, mỗi liều cách nhau ít nhất 6 giờ.
• Trẻ em: Sử dụng thuốc theo liều tính theo cân nặng và hướng dẫn của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý tăng liều hoặc kéo dài thời gian sử dụng thuốc cho trẻ.

Lưu Ý Quan Trọng Khi Dùng Paracetamol

• Không dùng đồng thời nhiều sản phẩm chứa paracetamol. Hãy đọc kỹ thành phần của các loại thuốc bạn đang sử dụng để tránh dùng quá liều paracetamol.
• Tránh uống rượu trong khi dùng paracetamol. Rượu làm tăng nguy cơ tổn thương gan do paracetamol.
• Không sử dụng paracetamol để điều trị các cơn đau kéo dài mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Nếu bạn bị đau mãn tính, hãy đi khám để tìm ra nguyên nhân và có phương pháp điều trị phù hợp.
• Nếu bạn có bệnh gan, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng paracetamol.

Thay Đổi Thói Quen Để Bảo Vệ Lá Gan Khỏe Mạnh

Bên cạnh việc sử dụng thuốc đúng cách, bạn cũng cần chú ý đến chế độ ăn uống và sinh hoạt để bảo vệ sức khỏe lá gan:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt.
• Uống đủ nước: Nước giúp gan hoạt động hiệu quả hơn trong việc giải độc cơ thể.
• Hạn chế rượu bia: Rượu bia là “kẻ thù” của lá gan. Hạn chế tối đa việc sử dụng rượu bia để bảo vệ lá gan của bạn.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và chức năng gan.
• Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề về gan và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Phòng Ngừa Tổn Thương Gan Do Lạm Dụng Paracetamol

Qua câu chuyện trên, có thể thấy việc lạm dụng paracetamol gây hậu quả nghiêm trọng đến chức năng gan. Hãy chủ động trang bị kiến thức về sử dụng thuốc an toàn, xây dựng lối sống lành mạnh để bảo vệ lá gan khỏe mạnh, tránh xa “sát thủ thầm lặng” mang tên paracetamol.