Hugo Schmeisser: Sturmgewehr 44 và Izhmash Liên Xô

Hugo Schmeisser, một cái tên lừng lẫy trong giới chế tạo vũ khí thế giới, nhưng cuộc đời ông lại chứa đựng nhiều bí ẩn, đặc biệt là giai đoạn làm việc tại nhà máy cơ khí Izhmash của Liên Xô sau Thế chiến II. Liệu sự hợp tác này là tự nguyện hay cưỡng bức? Đóng góp thực sự của ông là gì? Chúng ta hãy cùng nhau khám phá câu chuyện ít được biết đến về nhà thiết kế tài ba này.

Từ Chàng Trai Tự Học Đến Huyền Thoại Vũ Khí: Hành Trình Của Hugo Schmeisser

Hugo Schmeisser sinh năm 1884 tại Jena, Đức. Gần như cả sự nghiệp của ông gắn liền với Suhl, “thành phố vũ khí” trứ danh. Gia đình Schmeisser, đặc biệt là cha ông, Louis Schmeisser, là những nhà thiết kế và phát minh vũ khí có tiếng trong Thế chiến I.

Ngay từ trước chiến tranh, dù chỉ là một người tự học, Hugo đã tham gia thiết kế và sản xuất súng máy tại công ty Theodore Bergmann. Năm 1919, ông cùng anh trai Hans và người họ hàng Paul Koch thành lập Industriewerk Auhammer Koch und Co., chuyên thiết kế các chi tiết và cơ cấu vũ khí dựa trên bằng sáng chế của mình. Ba năm sau, ông tiếp tục thành lập Anhem nhà Schmeisser tại Suhl.

Nhận thấy những hạn chế của Hiệp ước Versailles đối với việc sản xuất vũ khí tự động tại Đức, Schmeisser đã có tầm nhìn xa, hy vọng lệnh cấm vận sẽ được dỡ bỏ và ông sẽ được công nhận. Việc tìm kiếm khách hàng không dễ dàng, nhưng cuối cùng, ông đã ký kết hợp đồng với công ty Bỉ Bayard, bán bản quyền sản xuất súng máy cải tiến MP-18-1 (súng tiểu liên Bergmann-Schmeisser).

Tuy nhiên, các sáng chế của Schmeisser không được ưa chuộng tại Đức. Năm 1933, ông gia nhập Đảng Quốc xã (NSDAP) với hy vọng có lợi thế so với đối thủ trong cuộc cạnh tranh giành hợp đồng nhà nước. Quyết định này giúp ông tiếp cận những tầng lớp có ảnh hưởng trong xã hội Đức Quốc xã.

Năm 1938, công ty Haenel, nơi Schmeisser hợp tác, dưới sự chỉ đạo của ông, bắt đầu chế tạo một loại vũ khí tự động mới sử dụng đạn trung gian 7,92×33 Kurz. Các cuộc thử nghiệm súng tiểu liên, được đặt tên là MKb, đã thành công và ngay từ năm 1942, các nguyên mẫu đã được gửi đến các đơn vị quân đội chiến đấu trên mặt trận phía Đông.

Sau một số sửa đổi, vũ khí mới mang tên súng trường tấn công Sturmgewehr 44 (StG 44), đã được đưa vào sản xuất hàng loạt. Tổng cộng, khoảng nửa triệu khẩu súng đã được sản xuất và cung cấp cho nhiều nước trên thế giới.

StG 44 được các chuyên gia đánh giá là một thành công về mặt công nghệ, chiến thuật và kỹ thuật, đi trước thời đại cả thập kỷ. Một số nhà nghiên cứu thậm chí nhận thấy sự kế thừa giữa AK-47 của Kalashnikov và Sturmgewehr 44. Điều này có cơ sở, bởi vì nguyên mẫu MKb.42 (H) của Schmeisser từng là một trong những mô hình để chế tạo thế hệ vũ khí tự động mới tại Liên Xô trong những năm chiến tranh.

Sau chiến tranh, tên tuổi của Schmeisser bị lãng quên ở Đức. Tuy nhiên, ở Liên Xô, ông được biết đến rộng rãi qua các bộ phim nghệ thuật, trong đó súng tự động của Đức được trình chiếu. Mặc dù vậy, việc gọi các loại súng tiểu liên MP 38 và MP 40 (do Heinrich Vollmer thiết kế) là “Schmeisser” là một sai lầm phổ biến.

Tháng 4 năm 1945, quân đội Đồng minh chiếm được Suhl, nơi có cơ sở sản xuất của gia đình Schmeisser. Cả hai anh em Schmeisser đều bị bắt giam. Sau hai tháng thẩm vấn, Thuringen trở thành khu vực chiếm đóng của Liên Xô. Chính quyền quân sự Liên Xô quan tâm đến hoạt động chế tạo vũ khí của gia đình Schmeisser và thu giữ toàn bộ tài liệu sản xuất.

Tháng 10 năm 1945, Schmeisser được mời tham gia Ủy ban Kỹ thuật đánh giá thành tựu mới nhất của ngành công nghiệp vũ khí Đức và khả năng áp dụng chúng ở Liên Xô. Việc hợp tác với Liên Xô không khó khăn với Schmeisser, vì hầu hết các doanh nghiệp vũ khí Đức đã bị đóng cửa hoặc quốc hữu hóa.

Ngoài việc thu thập thông tin, Ủy ban Kỹ thuật còn tuyển chọn các chuyên gia vũ khí Đức để làm việc tại Liên Xô như một phần của khoản bồi thường chiến tranh. Tháng 10 năm 1946, Schmeisser cùng với các kỹ sư khác như Karl Barnitzke, Oscar Schink, Werner Gruner, được đưa đến Izhevsk.

Chính quyền Liên Xô hứa trả lương hậu hĩnh cho các chuyên gia Đức, từ 3.000 đến 10.000 rúp mỗi tháng, một khoản tiền rất lớn so với mức lương của cán bộ, công nhân viên Liên Xô thời bấy giờ. Họ còn được cấp khẩu phần ăn miễn phí và được phép đưa gia đình cùng một số tài sản sang Liên Xô.

Một số nguồn tin cho rằng có đến 340 chuyên gia Đức làm việc tại Izhmash, nhưng con số này có thể bao gồm cả những người Đức được đưa đến Izhevsk. Nhóm làm việc tại Izhmash khá nhỏ, có lẽ không quá 16 người. Trong số đó, 10 người được phân công vào phòng 27 chuyên sản xuất xe máy, phụ trách bởi Herman Weber, kỹ sư trưởng của công ty DKW. Họ tham gia lắp đặt dây chuyền sản xuất xe máy địa hình hạng trung Izh-350, một phiên bản kết hợp của mẫu xe Đức DKW NZ-350.

Nhóm thứ hai gồm 6 người làm việc tại phòng 58 chuyên chế tạo xe bọc thép và vũ khí, do Karl Barnitzke phụ trách. Hầu như không có thông tin gì về hoạt động của nhóm này, ngoài một số lượng lớn bản vẽ kỹ thuật.

Phần lớn chuyên gia Đức không được phép vào các xưởng sản xuất thiết bị và vũ khí. Trong suốt thời gian ở Izhmash, họ luôn được một cán bộ quân quản nhà máy tháp tùng. Chỉ các kỹ sư Đức làm việc tại ban quản lý nhà máy mới được phép vào thăm các xưởng sản xuất xe máy. Rõ ràng, họ đã tham gia vào việc đào tạo các chuyên gia chế tạo vũ khí Liên Xô.

Vậy Hugo Schmeisser đã làm gì ở Liên Xô? Có tin đồn rằng ông đóng góp vào việc chế tạo AK-47, nhưng có thể Kalashnikov đã sử dụng một số sáng chế kỹ thuật riêng lẻ được áp dụng trong StG 44. Theo đánh giá của lãnh đạo nhà máy Izhmash, đóng góp của Schmeisser và các nhà chế tạo vũ khí Đức khác là rất thấp.

Bản nhận xét về Schmeisser năm 1949 ghi rằng ông đã từ chối tham gia tất cả các công việc thiết kế, viện lý do không có nền tảng giáo dục kỹ thuật chuyên nghiệp. Tuy nhiên, ông trở về Đức muộn hơn các đồng nghiệp nửa năm, vào tháng 6 năm 1952, cho thấy kiến thức của ông vẫn được trọng dụng.

Dựa trên các tài liệu còn sót lại, Schmeisser tỏ ra không mấy thân thiện ở Liên Xô. Ông thường xuyên đòi tăng lương và than phiền rằng phía Liên Xô không thực hiện lời hứa trả cho ông mức lương 5.000 mark Đức. Mức lương hàng tháng của ông là 2.000 mark, phần lớn số tiền này ông đã chuyển về Đức để giúp đỡ người thân.

Sau khi trở về Đức, Schmeisser mắc bệnh phổi mãn tính nghiêm trọng, có lẽ do khí hậu khắc nghiệt ở vùng Ural. Ông qua đời vào tháng 9 năm 1953 sau một ca phẫu thuật phổi tại Erfurt và được an táng tại Suhl.

Sự Thật Về Hugo Schmeisser và Di Sản Thiết Kế Vũ Khí Đến Từ Đức

Cuộc đời và sự nghiệp của Hugo Schmeisser vẫn còn nhiều tranh cãi và bí ẩn. Dù đóng góp thực tế của ông tại Liên Xô vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng không thể phủ nhận tài năng và tầm ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực chế tạo vũ khí, đặc biệt là sự ra đời của súng trường tấn công StG 44, một vũ khí mang tính cách mạng đã định hình tương lai của ngành công nghiệp vũ khí thế giới.