Paracetamol: Nguy cơ ngộ độc và cách dùng an toàn

Paracetamol, loại thuốc giảm đau hạ sốt quen thuộc trong tủ thuốc của mọi gia đình Việt, tưởng chừng vô hại nhưng lại tiềm ẩn những nguy cơ khôn lường nếu sử dụng không đúng cách. Một trường hợp cấp cứu gần đây tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về tình trạng lạm dụng thuốc giảm đau, đặc biệt là paracetamol, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe, thậm chí là tính mạng. Vậy, điều gì khiến paracetamol trở thành “con dao hai lưỡi” và làm thế nào để sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết và toàn diện về vấn đề này.

Ngộ Độc Paracetamol: Hồi Chuông Cảnh Báo Từ Thực Tế Đáng Báo Động

Vụ việc bà M.N.T., 72 tuổi, trú tại Hà Nội, nhập viện cấp cứu vì ngộ độc paracetamol sau khi tự ý uống quá liều để giảm đau đầu, là một ví dụ điển hình cho thấy sự chủ quan và thiếu hiểu biết của nhiều người về loại thuốc này. Theo lời kể của gia đình, bà T. có tiền sử đái tháo đường và thường xuyên bị đau đầu, nhưng thay vì đi khám bác sĩ, bà lại tự ý mua paracetamol và các loại thuốc bổ não về uống. Đỉnh điểm là vào tối ngày 21/5, khi cơn đau đầu trở nên dữ dội, bà đã uống tổng cộng khoảng 20 viên paracetamol, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, tay chân mềm nhũn và phải nhập viện cấp cứu.

May mắn thay, nhờ được cấp cứu kịp thời, bà T. đã thoát khỏi nguy hiểm và không để lại tổn thương nghiêm trọng nào. Tuy nhiên, trường hợp của bà T. không phải là duy nhất. Bác sĩ Trần Văn Bắc, Phó Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho biết bệnh viện thường xuyên tiếp nhận các trường hợp ngộ độc paracetamol do sử dụng quá liều hoặc lạm dụng thuốc.

Paracetamol là một loại thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến, được sử dụng rộng rãi để điều trị các triệu chứng đau nhẹ đến vừa, sốt do cảm lạnh hoặc cảm cúm. Thuốc có thể dễ dàng mua được tại các nhà thuốc mà không cần kê đơn và nhìn chung được coi là an toàn nếu sử dụng đúng liều lượng. Tuy nhiên, nếu lạm dụng hoặc dùng quá liều, paracetamol có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là tổn thương gan, thậm chí dẫn đến suy gan cấp nếu không được can thiệp kịp thời.

Cơ Chế Gây Độc Của Paracetamol

Khi paracetamol được chuyển hóa trong cơ thể, một lượng nhỏ chất chuyển hóa độc hại được tạo ra. Thông thường, chất này sẽ được gan trung hòa và đào thải ra ngoài. Tuy nhiên, khi dùng quá liều paracetamol, lượng chất chuyển hóa độc hại này tăng lên quá mức, khiến gan không thể xử lý kịp thời, dẫn đến tổn thương tế bào gan và gây ngộ độc.

Các Triệu Chứng Ngộ Độc Paracetamol

Các triệu chứng ngộ độc paracetamol có thể khác nhau tùy thuộc vào liều lượng thuốc đã sử dụng và thời gian từ khi uống thuốc đến khi xuất hiện triệu chứng. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Buồn nôn, nôn
• Đau bụng, khó chịu
• Vàng da, vàng mắt
• Mệt mỏi, suy nhược
• Rối loạn đông máu
• Hôn mê
• Suy gan cấp

Việc lạm dụng paracetamol không chỉ gây tổn thương gan mà còn ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể, bao gồm cả thận, hệ tim mạch, hệ thần kinh và hệ tiêu hóa. Dưới đây là một số tác hại cụ thể của việc lạm dụng paracetamol:

Tổn Thương Gan Nghiêm Trọng

Đây là tác hại phổ biến và nguy hiểm nhất của việc lạm dụng paracetamol. Khi gan bị tổn thương, chức năng giải độc của gan bị suy giảm, dẫn đến tích tụ các chất độc hại trong cơ thể, gây ra các triệu chứng như vàng da, vàng mắt, phù nề, rối loạn đông máu và suy gan cấp. Suy gan cấp là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Tổn Thương Thận

Paracetamol có thể gây tổn thương thận nếu sử dụng quá liều hoặc trong thời gian dài. Tổn thương thận có thể dẫn đến suy thận, một tình trạng mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Rối Loạn Máu và Hệ Bạch Huyết

Sử dụng paracetamol lâu dài có thể gây mệt mỏi do làm mất đi phân tử hemoglobin trong tế bào hồng cầu, gây thiếu máu, giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu trung tính và giảm toàn thể huyết cầu.

Rối Loạn Tim Mạch, Mạch Máu

Một số loại paracetamol, đặc biệt là viên sủi, có thể chứa các chất làm co mạch, gây tăng huyết áp. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những người đã có tiền sử tăng huyết áp.

Rối Loạn Tiêu Hóa

Sau khi uống paracetamol 2-3 giờ, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như buồn nôn, nôn hoặc đau bụng.

Rối Loạn Thần Kinh

Sử dụng quá liều paracetamol có thể gây ức chế hệ thần kinh trung ương, gây các cơn co giật nghẹt thở trước khi tử vong.

Các Tác Dụng Phụ Khác

Ngoài những tác hại kể trên, paracetamol còn có thể gây ra một số tác dụng phụ khác như:

• Mất ngủ, lo âu
• Khó thở, co thắt phế quản
• Phát ban, ngứa, ban đỏ, mày đay
• Các phản ứng da nghiêm trọng như hội chứng Stevens-Johnson, hội chứng Lyell

Để sử dụng paracetamol an toàn và hiệu quả, cần tuân thủ những nguyên tắc sau:

1. Tuân thủ đúng liều lượng: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng và tuân thủ đúng liều lượng được khuyến cáo. Không tự ý tăng liều hoặc sử dụng thuốc trong thời gian dài hơn khuyến cáo.
2. Không sử dụng quá liều: Liều lượng paracetamol an toàn cho người lớn là không quá 4000mg (4g) mỗi ngày, chia thành nhiều lần uống và mỗi lần cách nhau ít nhất 4-6 tiếng. Đối với trẻ em, liều lượng paracetamol được tính dựa trên cân nặng của trẻ và cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ.
3. Không tự ý kết hợp paracetamol với các loại thuốc khác: Tránh sử dụng paracetamol cùng với các loại thuốc khác có chứa paracetamol hoặc các thành phần tương tự, vì điều này có thể dẫn đến quá liều.
4. Thận trọng khi sử dụng paracetamol cho người có bệnh lý nền: Những người có bệnh gan, thận, tim mạch hoặc các bệnh lý khác cần thận trọng khi sử dụng paracetamol và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
5. Không sử dụng paracetamol để điều trị các cơn đau kéo dài: Nếu cơn đau kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
6. Bảo quản thuốc đúng cách: Bảo quản paracetamol ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và xa tầm tay trẻ em.

Lời Khuyên Từ Chuyên Gia: Đừng Chủ Quan Với Paracetamol, Hãy Sử Dụng Thuốc Thông Minh

Trong bối cảnh thông tin tràn lan và sự dễ dàng tiếp cận với các loại thuốc không kê đơn, việc nâng cao nhận thức về việc sử dụng thuốc an toàn là vô cùng quan trọng. Đừng chủ quan với paracetamol, hãy coi nó là một loại thuốc và sử dụng một cách thông minh, có trách nhiệm. Thay vì tự ý mua thuốc và điều trị tại nhà, hãy tìm đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và tư vấn bởi các chuyên gia.

Quan trọng nhất:

• Không tự ý sử dụng thuốc: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, đặc biệt là đối với trẻ em, phụ nữ có thai và người có bệnh lý nền.
• Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng: Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng và tuân thủ đúng liều lượng được khuyến cáo.
• Theo dõi các triệu chứng: Theo dõi các triệu chứng và ngừng sử dụng thuốc nếu xuất hiện bất kỳ tác dụng phụ nào.
• Đến cơ sở y tế khi cần thiết: Nếu tình trạng bệnh không cải thiện hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Kết Bài: Phòng Ngừa Ngộ Độc Paracetamol Bằng Cách Sử Dụng An Toàn, Bảo Vệ Gan, Thận

Bài viết đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng paracetamol một cách an toàn, tránh lạm dụng để bảo vệ gan, thận và sức khỏe tổng thể. Việc nâng cao nhận thức về tác hại của ngộ độc paracetamol và tuân thủ các hướng dẫn sử dụng thuốc là chìa khóa để phòng ngừa những hậu quả đáng tiếc.